,,Przystanek autobusowy w formie funkcjonalnej rzeźby przestrzennej
dedykowany inżynierowi Franciszkowi Ksaweremu Christianiemu
pionierowi budowy dróg bitych w Królestwie Polskim’’
Wiatę przystankową usytuowano przy drodze wojewódzkiej nr 735 w miejscowości Orońsko. Wykonany i oddany do użytku publicznego w listopadzie 2025 roku. Zrealizowany w ramach programu własnego Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, dofinansowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – „Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej”.
Ideą stworzenia tego dzieła – przystanku – była chęć upamiętnienia dokonań Franciszka Ksawerego Christianiego, który był jednym z kluczowych twórców nowoczesnego drogownictwa w Królestwie Polskim. Dzięki jego wizji, organizacji i pracy inżynierskiej powstały ważne trasy komunikacyjne, ukształtowane zostały podstawy instytucjonalne i techniczne dla budowy dróg bitych, a jego prace miały realny wpływ na kształt lokalny – w tym także dla Orońska. Jego działania w Orońsku przekroczyły rolę typowego właściciela ziemskiego i wpisywały się w plan komunikacyjny i osadniczy regionu. Rzeźbą przestrzenna stała się szansą na poznanie i upowszechnienie wśród mieszkańców lokalnej historii. Rzeźba jest dziełem wybitnego autora, zrealizowana na wysokim poziomie artystycznym a jednocześnie odpowiadająca na potrzeby lokalnej społeczności oraz ogólnie dostępna w przestrzeni publicznej. Dzieło to ma szerokie grono odbiorców począwszy od dzieci a także młodzież, dorosłych, seniorów oraz ludzi ze szczególnymi potrzebami. Całość usytuowana w widocznym miejscu przy szlaku wyznaczonym przez samego Christianiego.
Autorem rzeźby przestrzennej jest Jerzy Dobrzański – rzeźbiarz, projektant, stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej – stypendium w Pratt Institute w Nowym Yorku w 2012 roku. Stypendysta Ministra Kultury w 2017 r. Głównie autor rzeźb i obiektów w przestrzeni publicznej, która jest dla niego naturalnym polem ekspresji i ekspozycji artystycznej. Uprawia tzw. rzeźbę funkcjonalną poprzez, którą stara się złagodzić trud obywatelskiej egzystencji a także zmniejszyć poziom agresji i nietolerancji w polskim społeczeństwie. Wielokrotnie nagradzany za swoje projekty. Przystanek składa się z dwóch części konstrukcyjnych: dołu – wykonanego z betonu symbolizującego drogę oraz góry – wykonanej ze stali czarnej walcowanej symbolizującej most. Na zadaszeniu wiaty znajduje się rzeźba przedstawiająca Franciszka Ksawerego Christianiego , który odegrał kluczową rolę dla rozwoju Orońska.
Wybór Franciszka Ksawerego Christianiego (1772 – 1842) na formę rzeźby przestrzennej nie jest przypadkowy, bowiem był on związany z Orońskiem w czasie prac przygotowawczych do budowy traktu krakowskiego. W 1829 r. wziął w wieczystą dzierżawę dobra orońskie tj. folwark i wieś Orońsko oraz wieś Krogulcza Sucha, a następnie w 1834 r. kupił je na własność. Dał się poznać jako zdolny inżynier i sprawny organizator. W 1819 r. został mianowany dyrektorem Dyrekcji Jeneralnej Dróg i Mostów Królestwa Polskiego. Na tym stanowisku pracował 23 lata, kładąc fundamenty pod nowoczesne drogownictwo polskie. Do 1842 r. wybudował 2195 km dróg bitych, 20 traktów z mostami stałymi (m.in. krakowski z Warszawy do Krakowa przez Radom i Orońsko).
Gmina Orońsko już w 2018 r. uczciła zasługi inżyniera Christianiego dla Orońska, ogłaszając rok 2018, ROKIEM FRANCISZKA KSAWEREGO CHRISTIANIEGO.
,,Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej-2025” to V edycja programu własnego Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. To pierwszy w Polsce program dotacyjny przeznaczony na inwestycje w zakresie realizacji form rzeźbiarskich w przestrzeni publicznej. Jego celem jest podniesienie jakości przestrzeni publicznej w Polsce poprzez usytuowanie w niej większej liczby dzieł o wysokim poziomie rzeźbiarskim oraz próba dokonania zmiany myślenia o wspólnej przestrzeni, W 2025 r. budżet programu wynosi 4 mln zł na inwestycje w zakresie realizacji rzeźb w przestrzeni publicznej. Do programu wpłynęło 127 wniosków, w wyniku oceny przyznano dofinansowania 26 wnioskom złożonym w ramach programu, w tym Gminnej Bibliotece Publicznej w Orońsku na całość wnioskowanej kwoty (tj.200 000,00 zł). Wysokość uzyskanego dofinansowania pozwoliła na realizację zadania bez wkładu własnego Gminnej Biblioteki Publicznej w Orońsku.
